تعزیه که آن را شبیه خوانی نیز می نامند مهم ترین نمایش پس از اسلام است که ریشه در آئین سوگ سیاوش دارد.

تعزیه که آن را شبیه خوانی نیز می نامند مهم ترین نمایش پس از اسلام است که ریشه در آئین سوگ سیاوش دارد.

تاریخچه و سیر تحول تعزیه

1) آل بویه : به گفته مورخان در دوره معزالدوله احمد بن بویه در قرن چهارم دستور داده شد تا مردم به عزاداری سیدالشهدا بپردازند.از این دوره دسته های عزاداری و نوحه خوانی رایج شد و پایه های نمایش شبیه گردانی ایران گذاشته شد.
2) صفویه: بیشترین رواج خود را با حمایت دولت و حکومت صفویان پیدا کرد.این دوره را دوره ی شکوفایی تعزیه می دانند.در این دوره با رواج شیعه گری و دلایلی مانند روضه خوانی و حمله خوانی تعزیه از حمایت بیشتری برخوردار شد.
3) قاجاریه : تعزیه در زمان ناصرالدین شاه به اوج تکامل رسید و تا زمان مشروطیت در اوج ماند.تکیه ی دولت در زمان ناصرالدین شاه به تقلید از تماشاخانه ی اپرهال انگلستان ساخته شد که ابتدا به منظور یک سالن تئاتر ساخته شد اما با مخالفت هایی که بود به تکیه تبدیل شد. از دیگر تکیه های معروف آن زمان تکیه ی معاون الملک در کرمانشاه بود

4)پهلوی :در آغاز دیکتاتوری رضا شاه اجرای تعزیه و روضه خوانی ممنوع شد و با تخریب تکیه ی دولت به دستور رضا شاه تعزیه رو به افول رفت.

اصطلاحات و واژه های رایج در تعزیه

شبیه گردانی: نمایش تعزیه
شبیه : بازیگر تعزیه
مقتل نویس: نویسنده نسخه و متن نمایش تعزیه
معین البکا : کارگردان تعزیه
ناظم البکا : دستیار کارگردان تعزیه
بانی : سرمایه گذار و تهیه کننده
فرد : نسخه و متن نمایشنامه تعزیه
بچه خوان :کسی که به جای دو طفلان مسلم می خواند
زینب خوان : بازیگر مرد جوانی که در نقش حضرت زینب بازی می کند
رجز خوانی: هنگامی که اولیا (خاندان پیامبر)و اشقیا (مخالفان پیامبر)در مقابل هم از افتخارات و اصل و نسب خود حرف می زنند.
اشتلم خوانی : یا پهلوان خوانی هنگامی که اشقیا با بیان غلو شده گفتگوهایشان را بیان می کنند در حالی که اولیا در یک دستگاه موسیقی گفتگو را به آواز بیان می کنندکه به آن تحریر کردن می گویند.
موالف خوان: شخصی که در نقش اولیا بازی می کند.
دستگاه : هر تعزیه ی کامل را یک دستگاه یا مجلس گویند.

ساز های تعزیه

انتخاب سازهای تعزیه با موقعیت صحنه ها ارتباط دارد:
1) طبل: جنگ و جشن و سرور در خیمه ی اشقیا
2) دهل: تعویض صحنه ها
3) نقاره : گرد آوری مردم به هنگام جنگ یا شادی
4) کرنا : جنگ و گرد آوری جمعیت
5) شیپور : نبرد که به همراه سنج ایجاد هیجان می کند.
6) سنج: به هنگام جنگ و نبرد
7) بوق : در جمع آوری مردم و تقطیع و تعویض صحنه ها
8) نی : برای سوال و جواب اولیا
9)سرنا : هنگام جشن و سرور
10) قره نی: در مجالس عروسی و جشن.

منبع:تعزیه خانه کرمان (کلیه حقوق مادی و معنوی مربوط و متعلق به این سایت است.)