یادی که فراموش نمی شود.

یادداشتی به بهانه آغاز شانزدهمین جشنواره نمایشهای آیینی سنتی

و اولین سالگرد فقدان استاد رضا مشایخی

"برای مطالعه مطلب فوق به ادامه مطلب بروید"

در یک سال گذشته  چندین تن از  بزرگان نمایشهای آیینی سنتی  ایران،علاقه مندان خود را تنها گذاشتند ، سعدی افشار و همچنین مرشد ‏ولی ترابی دو ستاره درخشان نمایش های سنتی ایران هستند که در چند ماه گذشته عمرشان به پایان رسید و بدرود حیات گفتند ‏.با فوت ‏هنرمندان این عرصه ، رسانه ها  کم وبیش  اشاراتی  کردند و فقدان این هنرمندان را مورد پوشش قراردادند و در بسیاری از همایشها و نشستها ‏از این عزیزان یاد شد، حال با آغاز شانزدهمین  دوره جشنواره نمایش های آیینی سنتی بازار ، یادواره ها گرمو گرم ترشده است و از عزیزانی ‏مانند سعدی  افشار،مرشد ترابی و محمود استاد محمد  به هر طریقی در بخش های مختلف یاد شده است ، اما جایی یکی از استادان تعزیه ‏ایران در کنار این عزیزان بسیار خالی است  ، استادی که تا روز های آخر عمرش  نیز برای مردم به اجرا پرداخت و  با عشق برای مردم می ‏خواند  و به لطف خدا هیچ وقت خانه نشین نشد و تا آخرین لحظه دست از تلاش بر نداشت و به معرفی هنر تعزیه به جهانیان کوشیدند، اما ‏بعد از مرگش با کم لطفی رسانه ها قرار گرفتند و کمتر خبرگزاری فقدان این استاد را پوشش دادند، اما با این حال با گذشت یکسال کماکان ‏محبوب ترین تعزیه خوان ایران نام برده می شوند.‏
بیست و ششم شهریور ماه  روز در گذشت نگین تعزیه ایران "رضا مشایخی" است، هنرمندی که 60 سال از عمر خویش را در  تعزیه گذراند و ‏در اکثر شهر ها و روستا های ایران تعزیه خواند و در دل هزاران هزار ایرانی نقش بست،وی جزو معدود تعزیه خوانانی بود که در اکثر نقاط ایران ‏تعزیه خواند و از محبویت بسیار بالای برخوردار بود و همچنین برای ترویج این هنر ایرانی در کشورهای نظیر ژاپن ، فرانسه و ایتالیا به اجرای ‏تعزیه پرداخت.ایشان از معروفیت بسیار بالای در بین مردم برخوردار بودند تا جایی که به نقل از ایشان روزی در یکی از روستا های دورافتاده ‏ایران تعزیه می خواند که پیرزنی به نزدشان می آید و به ایشان اینگونه می گوید:«شما خوب تعزیه می خوانید ولی رضا مشایخی خیلی بهتر از ‏شما می خواند.»دریغ از اینکه رضا مشایخی   روبرویش ایستاده.‏
اگر به معدود تیتر هایی که بعد از فوت استاد مشایخی در وبلاگ ها و خبرگزاری ها  نظری بیندازیم  ، با واژه های مثل اسطوره تعزیه ایران ، ‏حنجره تعزیه ایران ، سلطان تعزیه  ایران ، پدر تعزیه ایران  و همچنین  جملاتی مانند تعزیه ایران یتیم شد و قلب تعزیه ایران ایستاد آشنا می ‏شویم   و پی می بریم که رضا مشایخی  یکی از ستاره ای این هنر ایرانی  است، اما در طول چند دهه گذشته هیچ شبیه خوانی به اندازه رضا ‏مشایخی  محبوبیت و مشهوریت لازم نداشت و ایشان را می توان محبوب ترین و شاید بهترین تعزیه خوان ایران نام برد، حال عواملی  وجود ‏دارد که ایشان را تبدیل به بهترین تعزیه خوان چند سال اخیر می کند، ابتدا  اینکه  این استاد دارای قدرت صدای فوق العاده ،دلنشین و خاص ‏بود که باعث می شد تمامی نقش ها را به خوبی اجرا کند و در کنار این  صدای مناسب  بهرمندی  از نسخ زمینه های قزوین ، تهران  و ‏اصفهان است که ایشان را یکی از تعزیه خوانانی کرده بود که در اکثر شهرها مورد توجه قرار می داد ، همچنین ایشان به ترویج نسخ های ‏فراموش شده و از بین رفته در طول تاریخ  می پرداخت و هیچگاه سعی در از بین بردن قراردادهای حاکم بر تعزیه  نکردند و باعث احیایی ‏بسیاری از نسخ و قراردادهای فراموش شده ، شده اند ، اما مهمترین عاملی که رضا مشایخی را یکی از ستون های تعزیه ایران می کرد صدا ‏،نسخه و اجرای ایشان نبود،اخلاق وی را می توان بهترین عامل معروفیت و محبوبیت ایشان دانست ، وی که یکی از خوش رو ترین تعزیه ‏خوانان ایران بود و در طول عمرش  کمتر کسی را رنجاند و همیشه سعی می کرد لبخند را بر دیدگان تماشاگران و علاقه مندانش ببیند در ‏کنار این اخلاق و رفتار مناسب سعی می کرد اگر عباس می خواند بهترین عموی دنیا شود ، اگر امام می خواند سعی می کرد بهترین پدر باشد ‏و اگر ام لیلا می خواند بهترین مادر باشد و بسیاری اگر های دیگر.همه این عوامل باعث می شد  هر چه بیشتر و بهتر با تماشاگران ارتباط  ‏ویژه ای برقرار کند و در دل هزاران هزار ایرانی نقش بندد و در یاد بسیاری از علاقه مندان این هر تا ابد بماند. و یکی از فاخرترین تعزیه ‏خوانان طول تاریخ ایران شود.‏
حال سوالی پیش می آید که این بزرگ مرد تعزیه  ایران که 60 سال عمر خود را  به ترویج هنر والای تعزیه گذاشت باید اینگونه در تنها  ‏جشنواره بین المللی که نام نمایش های  آیینی سنتی  را یدک می کشد، جشنواره ای که مقارن شده با سالگرد در گذشت این بزرگ مرد تعزیه  ‏فراموش شود، جشنواره ای که به احیای نمایش های آیینی سنتی می پردازد ، نمایشهای که  از دل مردم و سنت ها بر می خیزد و منشا آن ‏باورهای مردم کوچه وبازار است  و تماشاگرانش مردمی هستند  که با اعتقاد پا به دیدن این نمایشها می نشینند و همین مردم هستند که رضا ‏مشایخی را تا ابد در یاد خود خواهند داشت نه جشنواره ای که هر دوسال یکبار برای این نمایشها ترتیب داده می شود وهنرمندان بسیاری را از ‏یاد می برد.نه تنها در این جشنواره رضا مشایخی فراموش شد بلکه بزرگان تعزیه از قبیل:رضا لنکرانی ، رضا حیدری،اسماعیل محمدی، احمد ‏گیوه کش ،محمد بخشی نیا و بسیاری از بزرگان این عرصه نمایشی را که به فراموشی سپرده اند.‏
رضای مشایخی یکسال است که درگذشته است اما فراموش نشده است، با اینکه بسیار مورد بی مهری قرار گرفته شمار زیادی از علاقه ‏مندانش او را تا ابد دوست دارند ، اما رضا های بسیاری هستند که سالهای آخر عمر خود را طی می کنند و رو به فراموشی می روند ،استاد ‏لنکرانی که سالهاست خانه نشین است و کمتر مسئولی سراغش را می گیرد و بسیاری دیگری از این افراد که نیازمند توجه بیشتری هستند  و ‏امید می رود که در چنین جشنواره های برای این چنین نمایش ها ترتیب داده می شود ، بیشتر  به یاد افرادی باشیم که در تاریخ هنر های ‏نمایشی درخشیده اند وتاثیر گذار بوده اند نه افرادی که حتی قدمی برای این  نمایشها  برنداشته اند.‏ 

                                                                                                                                                                    سیاوش توده فلاح(کارشناس هنر اسلامی )

                                                                                                                                                                       23 شهریور 1390